Theo kết quả nghiên cứu, khu vực dọc sông Sài Gòn và khu Nam TP.HCM là những nơi sụt lún nặng nhất (ảnh chụp tại một chung cư trên đường Nguyễn Hữu Cảnh, phường Thạnh Mỹ Tây chiều 14-9) – Ảnh: TRÍ ĐỨC
Cốt nền bị hạ thấp cùng với triều cường và mưa lớn gia tăng khiến nhiều nơi bị ngập úng nặng ảnh hưởng đời sống người dân và kinh tế – xã hội.
Sụt lún quá nhanh
Theo kết quả nghiên cứu được báo cáo tại hội thảo do Trường đại học Tài nguyên và Môi trường vào cuối tháng 8 vừa qua, hiện nay TP.HCM có tốc độ lún trung bình trên toàn thành khoảng 2 – 5cm mỗi năm.
Tại những khu vực có nền địa chất yếu, tập trung các công trình thương mại có thể có tốc độ lún lên đến 7 – 8cm mỗi năm. Xu hướng lún xảy ra ở các khu vực dọc sông Sài Gòn, từ cầu Sài Gòn đến cầu Ba Son và vùng phía nam thành phố.
Trong khi đó, báo cáo mới nhất của Sở Nông nghiệp và Môi trường TP.HCM vào thời điểm tháng 11-2024 cho thấy việc sụt lún nền đất ở TP.HCM bắt đầu xuất hiện từ năm 1990. Tốc độ sụt lún hiện nay nhanh gấp 2 lần mực nước biển dâng (khoảng 1cm/năm).
Năm 2013, Chính phủ giao Bộ Tài nguyên và Môi trường thực hiện kiểm tra hệ thống mốc cao độ quốc gia và các dự án chống ngập tại TP.HCM. Bộ đã giao Cục Đo đạc, Bản đồ và Thông tin địa lý so sánh số liệu đo đạc năm 2005 và 2014. Kết quả cho thấy trong vòng 10 năm tốc độ lún ở TP.HCM là 10cm, có nơi hơn.
Các nơi bị lún gồm huyện Bình Chánh cũ, phía nam quận Bình Tân cũ, quận 8 cũ, phía tây quận 7 cũ, phía tây bắc quận 2 cũ, phía đông quận 12 cũ, phía tây nam quận Thủ Đức cũ, phía tây bắc huyện Nhà Bè cũ. Tổng diện tích bị lún là 239km2.
Đặc biệt tại quận Bình Tân cũ, Trung tâm Văn hóa quận này tại phường An Lạc (cũ) lún 73,3cm/10 năm; Khu công nghiệp Tân Tạo, phường An Lạc A (cũ) lún 73,2cm/10 năm. Còn Trung tâm Y tế huyện Bình Chánh (cũ) lún 44cm/10 năm.
Sụt lún, triều cường khiến TP.HCM ngập nặng
Nhận định về tình trạng sụt lún, PGS.TS Lê Trung Chơn, Viện trưởng Viện nghiên cứu phát triển bền vững, Trường đại học Tài nguyên và Môi trường TP.HCM, cho biết nguyên nhân thường tập trung vào 4 yếu tố chính là nền địa chất yếu (khu vực Nam TP.HCM), suy giảm mực nước ngầm, hoạt động giao thông vận tải (tải động) và công trình dân dụng, tốc độ đô thị hóa (tải tĩnh – khu vực Tân Cảng, Ba Son là điển hình).
Ông Chơn cũng cho rằng sụt lún bề mặt đất tại TP.HCM đã là một thực tế khách quan hiện hữu mà thành phố cần phải đối diện và có giải pháp ứng phó lâu dài. Dù diễn ra từ từ, nhưng hậu quả của sụt lún đất kết hợp với biến đổi khí hậu, thời tiết cực đoan, triều cường gia tăng sẽ gây nên những hậu quả rất nghiêm trọng, gây thiệt hại lớn đến hạ tầng kỹ thuật, công trình dân sinh và phát triển kinh tế – xã hội.
“Nếu TP.HCM thiếu giải pháp ứng phó kịp thời thì vài năm nữa sẽ giống như Jakarta. Indonesia phải dời thủ đô khỏi Jakarta về Nusantara, nằm trên đảo Borneo vì Jakarta đang chìm dần. Hiện tại tốc độ lún của TP.HCM còn vượt qua Jakarta.
Tôi nghĩ đây là vấn đề nghiêm túc và phải đưa vào kế hoạch hành động trong thời gian tới. Nếu không có giải pháp kịp thời thì ngập lụt sẽ xảy ra thường xuyên hơn, tác động sẽ nhiều hơn”, ông Chơn nói.
Do đó, cần sớm điều chỉnh quy hoạch TP.HCM thích nghi với tác động của sụt lún đất kết hợp triều cường và mực nước biển dâng. Đồng thời sớm triển khai hệ thống thông tin mô phỏng và dự báo biến dạng mặt đất sẽ giúp thành phố có những giải pháp ứng phó kịp thời, ra quyết định nhanh chóng, chính xác.
TP.HCM chủ động với giải pháp công trình
Trước thực trạng sụt lún nặng, biến đổi khí hậu làm mưa cực đoan xuất hiện, triều cường dâng cao gây ngập nhiều nơi ở TP.HCM trong mùa mưa bão, triều cường, lãnh đạo thành phố đã có Đề án chống ngập và xử lý nước thải TP.HCM giai đoạn 2020 – 2045 và Kế hoạch chống ngập, xử lý nước thải giai đoạn 2020 – 2030.
Đối với chỉ tiêu giải quyết ngập do mưa đến nay bằng giải pháp công trình TP.HCM đã giải quyết được 5/18 tuyến đường, đạt tỉ lệ 27,77%. Với chỉ tiêu giải quyết ngập do triều hiện đã giải quyết được 1/7 tuyến trục chính.
Hiện thành phố đang gấp rút thực hiện dự án Giải quyết ngập do triều cho khu vực TP.HCM có xét đến yếu tố biến đổi khí hậu (giai đoạn 1 – Dự án ngăn triều 10.000 tỉ đồng), khối lượng đạt 93,33%.
Bên cạnh đó là thi công dự án chống sạt lở bán đảo Thanh Đa (giai đoạn 2, 3, 4) để giải quyết ngập do triều khu vực Bình Quới giúp giải quyết 2 điểm ngập triều còn lại. Nhiều công trình nạo vét, duy tu, gia cố kênh rạch cấp địa phương và thành phố cũng được triển khai để tăng khả năng tiêu thoát nước, giảm ngập cho TP.HCM.
Đối với giảm khai thác nước ngầm, đến hết năm 2024 TP.HCM đã giảm lượng khai thác nước dưới đất từ 716.581m3/ngày xuống còn 252.528m3/ngày, đạt tỉ lệ 75,3% so với mục tiêu giảm đến năm 2025 còn 100.000m3/ngày.
