Nhiều công trình kiến trúc đô thị có vị trí ‘vàng’ chưa thể xếp hạng di tích

TP.HCM có 231 công trình, địa điểm chưa được xếp hạng di tích

Theo thông tin từ Sở VH-TT TP.HCM, tính đến nay, TP.HCM có tổng cộng 321 di tích được xếp hạng, trong đó gồm 4 di tích quốc gia đặc biệt, 99 di tích cấp quốc gia và 218 di tích cấp thành phố. Các di tích này được phân bố ở 3 khu vực (theo quy định của luật Di sản), trải đều khắp địa bàn thành phố.

Cụ thể, khu vực 1 có 207 di tích (gồm 2 di tích quốc gia đặc biệt, 58 di tích quốc gia và 147 di tích cấp thành phố); khu vực 2 có 66 di tích (13 di tích quốc gia và 53 di tích cấp tỉnh); khu vực 3 có 48 di tích (2 di tích quốc gia đặc biệt, 28 di tích quốc gia và 18 di tích cấp tỉnh).

Ngoài ra, trong danh mục kiểm kê di tích hiện có 231 công trình, địa điểm tại TP.HCM chưa được xếp hạng. Riêng khu vực 1 (theo Quyết định số 1156/QĐ-UBND ngày 30.8.2025) có 140 công trình, trong đó đã xếp hạng 7 công trình, còn lại 133 công trình, địa điểm chưa được xếp hạng. Khu vực 3 (theo Quyết định số 3508/QĐ-UBND ngày 26.12.2024) có 141 công trình, đã xếp hạng 48, còn lại 98 công trình chưa được xếp hạng. Việc kiểm kê và phê duyệt danh mục cho khu vực 2 dự kiến sẽ được thực hiện và công bố trong năm 2026.

Nhiều khó khăn trong công tác xếp hạng di tích

Theo đại diện Sở VH-TT TP.HCM, một số công trình, địa điểm gặp khó khăn trong việc xếp hạng di tích. Nhóm công trình kiến trúc đô thị nằm tại khu vực trung tâm TP, có vị trí “vàng”, thuộc các cơ quan trung ương quản lý, giá trị thương mại cao, khó bảo tồn do áp lực phát triển đô thị.

Nhóm công trình tôn giáo như nhà thờ, chùa… có tính chất đặc thù về chủ thể sở hữu, quản lý và e ngại việc xếp hạng di tích sẽ khó khăn trong thống nhất phạm vi các khu vực bảo vệ; các thủ tục pháp lý sửa chữa, cải tạo hoặc xây dựng. 

Nhóm di tích lịch sử, do nhân chứng thời kỳ kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ hiện nay đã lớn tuổi, nhiều người không còn hoặc trí nhớ hạn chế; các tài liệu, tư liệu, hiện vật gốc bị thất lạc qua thời gian và chiến tranh, gây khó khăn cho việc xác minh nguồn tư liệu và bổ sung hồ sơ khoa học phục vụ xếp hạng di tích.

Với những đơn vị khó tiếp cận hoặc không chịu sự đồng thuận xếp hạng di tích, Sở VH-TT TP.HCM cho biết đã triển khai nhiều giải pháp. Trong đó, Sở tổ chức các buổi làm việc, trao đổi, lắng nghe ý kiến của các tổ chức, cá nhân có liên quan; ban hành các văn bản tuyên truyền, vận động, thuyết phục nhằm nâng cao nhận thức về ý nghĩa và giá trị của việc bảo tồn di sản. Đồng thời, Sở cũng phối hợp với các nhà khoa học, cơ quan báo chí, truyền thông để tạo sự lan tỏa, đồng thuận xã hội. Đối với các di tích lịch sử, Sở tổ chức các hội thảo, tọa đàm khoa học nhằm bổ sung, ghi nhận và khẳng định thêm giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học của các công trình, địa điểm.

Sở VH-TT TP.HCM cũng tạo điều kiện cho các chủ sở hữu, chủ đầu tư thực hiện tu bổ, tôn tạo di tích theo hướng hài hòa giữa bảo tồn và phát triển, đảm bảo phù hợp với quy hoạch và pháp luật hiện hành.

Đối với các di tích thuộc sở hữu ngoài nhà nước, ngoài việc được hưởng chế độ trợ cấp theo Quyết định số 30/2011/QĐ-UBND ngày 19.5.2011 của UBND TP.HCM (mức chi áp dụng chung cho mỗi di tích lịch sử – văn hóa đã có quyết định xếp hạng, đối tượng không hưởng lương từ ngân sách nhà nước là 2 lần mức lương tối thiểu/tháng), Sở VH-TT TP.HCM đang nghiên cứu, đề xuất các cơ chế, chính sách mới nhằm tăng cường hỗ trợ cho công tác bảo tồn di tích, như bố trí nguồn vốn ngân sách cho hoạt động tu bổ, tôn tạo và xây dựng Quỹ bảo tồn di sản văn hóa để kịp thời hỗ trợ các di tích bị xuống cấp.